* SOMA KOLİN TERMİK SANTRALİNİN YAPIMI AMACIYLA YIRCA KÖYÜ ZEYTİNLİK ALANINDA KALAN TAŞINMAZLARIN ACELE KAMULAŞTIRILMASI ( Zeytinlik Sahaları İçinde ve Bu Sahalara En Az 3 Km Mesafede Zeytinyağı Fabrikası Hariç Zeytinliklerin Gelişimine Mani Olacak Kimyevi Atık Bırakan Toz ve Duman Çıkaran Tesis Yapılamayacağı - Termik Santral Yapımı Amacıyla Planlamaya Konu Edilemeyen ve Bu Amaçla Kullanılmasına da İzin Verilmeyen Alanda Kamu Yararı Kararı Alınarak Acele Kamulaştırma Yoluna Gidilemeyeceği )
* ZEYTİNLİK SAHALARDA KALAN TAŞINMAZLARIN TERMİK SANTRAL YAPIMI SEBEBİYLE ACELE KAMULAŞTIRILMASI ( Zeytinlik Sahaları İçinde ve Bu Sahalara En Az 3 Km Mesafede Zeytinyağı Fabrikası Hariç Zeytinliklerin Gelişimine Mani Olacak Kimyevi Atık Bırakan Toz ve Duman Çıkaran Tesis Yapılamayacağı - Termik Santral Yapımı Amacıyla Planlamaya Konu Edilemeyen ve Bu Amaçla Kullanılmasına da İzin Verilmeyen Alanda Kamu Yararı Kararı Alınarak Acele Kamulaştırma Yoluna Gidilemeyeceği )
* TERMİK SANTRAL YAPIMI AMACIYLA VERİLEN ACELE KAMULAŞTIRMA KARARININ YÜRÜTMESİNİN DURDURULMASI ( Zeytinlik Sahaları İçinde ve Bu Sahalara En Az 3 Km Mesafede Zeytinyağı Fabrikası Hariç Zeytinliklerin elişimine Mani Olacak Kimyevi Atık Bırakan Toz ve Duman Çıkaran Tesis Yapılamayacağı - Termik Santral Yapımı Amacıyla Planlamaya Konu Edilemeyen ve Bu Amaçla Kullanılmasına da İzin Verilmeyen Alanda Kamu Yararı Kararı Alınarak Acele Kamulaştırma Yoluna Gidilemeyeceğinden Kamulaştırma Kararının Yürütmesinin Durdurulduğu )
* ZEYTİNCİLİĞİN ISLAHI ( Fidan Dikecek Olanlara Devletçe Maliyet Bedeli Üzerinden Zeytin Fidanı Sağlanacağı/Beş Yıl Süre İle Taşınmazın Gayesine Uygun Olarak Kullanıldığı Tespit Edilenlere Tapuların Devredileceği - Bu Yolla Verilen Taşınmazların Hiç Bir Şekilde Veriliş Amacı Dışında Kullanılamayacağı/Miras Dahil Hiç Bir Şekilde Bölünemeyeceği/Yüzölçümü Hiç Bir Şekilde Küçültülemeyeceği/
Zeytinlik Sahaları İçinde ve Bu Sahalara En Az 3 Km Mesafede Zeytinyağı Fabrikası Hariç Zeytinliklerin Gelişimine Mani Olacak Kimyevi Atık Bırakan Toz ve Duman Çıkaran Tesis Yapılamayacağı )
2942/m. 20/A, 27
3573/m. 1, 17
6100/m. 113
ÖZET : Dava, Manisa ili, Soma ilçesi, Yırca Köyündeki taşınmazların Soma Kolin Termik Santralinin yapımı amacıyla acele kamulaştırılmasına ilişkin işlemin iptali ve yürütmenin durdurulması istemine ilişkindir.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanuna göre, fidan dikecek olanlara devletçe maliyet bedeli üzerinden zeytin fidanı sağlanır. Beş yıl süre ile taşınmazın gayesine uygun olarak kullanıldığı tespit edilenlere tapuları devredilir. Bu yolla verilen taşınmazlar hiç bir şekilde veriliş amacı dışında kullanılamaz, miras dahil hiç bir şekilde bölünemez, veriliş tarihindeki yüzölçümü hiç bir şekilde küçültülemez. Aksi takdirde Hazinece geri alınır.
Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegetatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Zeytincilik sahaları daraltılamaz. Ancak, belediye sınırları içinde bulunan zeytinlik sahalarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve sosyal tesisler dahil toplam yapılaşma, zeytinlik alanının %10'unu geçemez. Bu sahalardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının fenni gerekçeye dayalı iznine tabidir. Kesin zaruret görülmeyen zeytin ağacı kesilemez ve sökülemez. Elektrik üretim tesisi, petrol ve doğal gaz arama işletmeleri gibi büyük ölçekli tesislerin anılan yapılaşma oranını ne şekilde sağlayacağı açıklanabilir olmaktan uzaktır.
Uyuşmazlık, termik enerji santralı kurulması planlanan ve acele kamulaştırmaya konu edilen alanın 3573 sayılı Yasa kapsamında kalması ve bu kullanım amacı dışında kullanılmasına izin verilmemesine karşın; kamu yararı kararı alınmak ve Bakanlar Kurulunca aceleliği yolunda dava konusu karar alınmak suretiyle taşınmaz mallara el konulmasından kaynaklanmakladır.
Termik santral yapımı amacıyla planlamaya konu edilemeyen ve bu amaçla kullanılmasına da izin verilmeyen alanda, kamu yararı kararı alınarak acele kamulaştırma yoluna gidilmesine olanak bulunmadığından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararında hukuka uyarlık görülmemiş, Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna itiraz yolu kapalı olarak, acele kamulaştırılmaya ilişkin işlemin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.
İstemin Özeti : 10 Mayıs 2014 tarih ve 28996 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulunun 21.04.2014 günlü. 2014/6272 sayılı kararı ile: Dernek dışındaki davacıların maliki ve hissedarı oldukları Manisa ili, Soma ilçesi, Yırca Köyündeki taşınmazların Soma Kolin Termik Santralinin yapımı amacıyla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesine göre acele kamulaştırılmasına ilişkin işlemin; dava dilekçesinde ileri sürülen nedenlerle iptali ve yürütmenin durdurulması istenilmektedir. Savunmaların Özeti : Davanın usul yönünden reddi, esasa yönelik olarak ise hukuka uygun olduğu, davanın ve yürütmenin durdurulması isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Danıştay Tetkik Hakimi : İsmet CAN
Düşüncesi : Yürütmenin durdurulması isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve 2577 sayılı Yasanın 20/A ve 27 nci maddeleri uyarınca dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, 10 Mayıs 2014 tarih ve 28996 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulunun 21.04.2014 günlü, 2014/6272 sayılı kararı ile; Dernek dışındaki davacıların maliki ve hissedarı oldukları Manisa İli, Soma ilçesi, Yırca Köyündeki taşınmazların, Soma Kolin Termik Santralinin yapımı amacıyla 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesine göre acele kamulaştırılmasına ilişkin işlemin iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle açılmıştır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesinde, 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabileceği, bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedeli olduğu düzenlemesine yer verilmiştir.
3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunun 1. maddesinde: Aşılı zeytinlerin bakım, tımar ve toplanma ve sıklarının kökletme ve yeniden fidan dikme suretiyle meydana getirilecek zeytinliklerin tesis ve yetiştirme, yabani zeytinliklerin açma ve aşılama işlerinin Tarım ve Köyişleri Bakanlığının (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı) direktifi altında yapılacağı; 2. maddesinde: Orman sınırları dışında bulunan ve Devletin hüküm ve tasarrufunda olan yabani zeytinlik, Antep fıstığı ve harnupluklar ve her nevi sakız nevileri ile orman sınırları dışında olup da 17.10.1983 tarih ve 2924 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makiliklerin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca tespit edilip haritalandırılacağı: 4086 sayılı Yasa ile değişik 3. maddesinde ise: 'Bu alanlarda yabani zeytin, fıstıklık ve harnupluk ile sakız nevileri olan menengiç, buttum, yabani sakız, Filistin sakızı ağaçlarını aşılayıp yetiştirecekler ile zeytin yetiştirmeye elverişli fundalık ve makilik alanlarda gerekli temizlemeyi yapıp zeytin dikim alanları meydana getirecekler, dilekçe ile arazinin bulunduğu en büyük mülki amire başvururlar. Başvuranlar arasında Bakanlıkça belirlenecek esas ve öncelik sırasına göre seçilen kişilerden, bu işlemleri yerine getireceklerine dair bir yükümlülük belgesi alınır. Fidan dikecek olanlara devletçe maliyet bedeli üzerinden zeytin fidanı sağlanır. Beş yıl süre ile taşınmazın gayesine uygun olarak kullanıldığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca tespit edilenlere mahallin en büyük mülki amiri tarafından tapuları devredilir. Bu yolla verilen taşınmazlar hiç bir şekilde veriliş amacı dışında kullanılamaz. Bu taşınmazlar; miras dahil hiç bir şekilde bölünemez, veriliş tarihindeki yüzölçümü hiç bir şekilde küçültülemez. Aksi takdirde Hazinece geri alınır. Bu hususlarda taşınmaz siciline gerekli şerh verilir. Bu maddeye göre verilen süre içinde aşılama, temizleme, dikim ve bakım işlemleri yapılmamış olursa verilen izin Bakanlıkça resen iptal edilir." kuralları yer almıştır.
Ayrıca, 3573 sayılı Kanunun 4086 sayılı Kanun ile değişik 17. maddesinin 1. fıkrasında: "Devlet; zeytinciliğin ıslahı, yem zeytin dikim alanlarının tespiti, zeytin dikim ve yetiştirilmesinin teşviki ile verimin artırılması, hastalık ve zararlılarla mücadele ile ürün elde etmekte masrafları azaltıcı araç ve gereçlerin imal ve ithalinde gerekli kolaylıkları sağlar "; 20. maddesinde: "Zeytinlik sahaları içinde ve bu sahalara en az 3 kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası hariç zeytinliklerin vegetatif ve generatif gelişmesine mani olacak kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran tesis yapılamaz ve işletilemez. Bu alanlarda yapılacak zeytinyağı fabrikaları ile küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri yapımı ve işletilmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının iznine bağlıdır. Zeytincilik sahaları daraltılamaz. Ancak, belediye sınırları içinde bulunan zeytinlik sahalarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve sosyal tesisler dahil toplam yapılaşma, zeytinlik alanının %10'unu geçemez. Bu sahalardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının fenni gerekçeye dayalı iznine tabidir. Bu iznin verilmesinde, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına bağlı araştırma enstitülerinin ve mahallinde varsa ziraat odasının uygun görüşü alınır. Bu hâlde dahi kesin zaruret görülmeyen zeytin ağacı kesilemez ve sökülemez. İzinsiz kesenler veya sökenlere ağaç başına altmış Türk Lirası İdarî para cezası verilir." kuralı bulunmaktadır.
Dosyanın incelenmesinden, davalı idarelerden Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun savunma dilekçesinde, santral alanındaki imar planı çalışmalarına Ağustos 2013 tarihinde başlanıldığı, bu süreçte, taşınmazların tarım dışına çıkarılması izni alabilmek amacıyla ilgili kurumlara başvurulduğu, önlisans belgesi ve kamu yararı kararının alınmasıyla birlikte projenin 09.01.2014 tarihinde Manisa İl Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Müdürlüğüne Toprak Koruma Kurulunda değerlendirildiği, ancak zeytin alanlarının endüstriyel işletmeciliğe açılması ile ilgili Yönetmeliğin Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından verilen 2013/157 sayılı yürütmeyi durdurma kararı sebebiyle konu ile ilgili karar verilmediği, Tarım Bakanlığına görüş sorulduğu belirtilirken, dava dilekçesi ekinde yer alan Manisa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün 17.06.2013 günlü, 7161 sayılı yazısında; Manisa İli, Soma İlçesi, Yırca Mahallesi sınırlarında bulunan 450 MW kurulu gücünde Soma Kolin Termik Santrali kurulacak taşınmazların tarım dışı amaçla kullanılmak üzere Müdürlüklerine başvuru yapıldığı ve yazı eki listede yer alan 84 adet parselden oluşan toplam 388.501 m2 yüzölçümlü taşınmazların zeytinlik saha olarak değerlendirildiği, Manisa il Özel İdaresine gönderilen 04.03.2014 günlü, 69335303/2982 sayılı yazı ile 3573 sayılı Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun ve bu Kanunda değişiklik yapan 4086 sayılı Kanun kapsamında termik santral kurulması talebinin uygun görülmediğinin bildirildiğinin belirtildiği, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 20.06.2013 günlü, YD itiraz No:2013/157 sayılı kararı ile; 3573 sayılı Kanunun zeytinlik alanları korumaya, iyileştirmeye ve yeni zeytinlik alanlar kurmaya yönelik hükümleri gereği zeytinlik alanların daraltılması, küçültülmesi mümkün olmadığından ve Kanunda bir alanın zeytinlik saha olarak saptanabilmesi için asgari bir büyüklük şartı getirilmediğinden, Kanunun lafzına ve ruhuna aykırı olarak, Kanun metninde olmayan bir sınırlama getirdiği görülen Zeytinciliğin Islahı, Yabanilerinin Aşılattırılmasına Dair Yönetmeliğin dava konusu edilen 4. maddesindeki "zeytinlik saha" tanımında hukuka uyarlık bulunmadığı gibi; 3573 sayılı Kanunun geneline yaygın koruyucu hükümler de dikkate alındığında, zeytinlik sahalarda ve bu sahalara üç kilometre mesafede zeytinyağı fabrikası ve küçük ölçekli tarımsal sanayi işletmeleri dışında kimyevi atık bırakan, toz ve duman çıkaran bir tesisin yapılması mümkün olmadığı, kaldı ki, 3573 sayılı Kanunda Yönetmeliğin 23. maddesinde sayılan tesislere belli şartlar altında dahi izin verilebileceği yönünde hiçbir hükme yer verilmediği, bununla birlikte, zeytinlik alanların daraltılamayacağı yönündeki hükme istisna olarak gösterilen belediye sınırları içinde bulunan zeytinlik sahalarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve sosyal tesisler dahil toplam yapılaşmanın zeytinlik alanının %10'unu geçemeyeceği hükmü de dikkate alındığında; elektrik üretim tesisi, petrol ve doğal gaz arama işletmeleri gibi büyük ölçekli tesislerin anılan yapılaşma oranını ne şekilde sağlayacağı da açıklanabilir olmaktan uzak olduğu, sonuç olarak, Yönetmeliğin 23. maddesinin de, Yönetmeliğin temel aldığı Kanun hükümlerini aşan ve Kanunun gözettiği koruma amacına aykırı hükümler içerdiği gerekçesine yer verilerek anılan Yönetmeliğin 4. maddesinde yer alan "Zeytinlik Saha" tanımının ve 23. maddesinin yürütmesinin durdurulduğu anlaşılmaktadır
Uyuşmazlık, termik enerji santralı kurulması planlanan ve acele kamulaştırmaya konu edilen alanın 3573 sayılı Yasa kapsamında kalması ve bu kullanım amacı dışında kullanılmasına izin verilmemesine karşın; kamu yararı kararı alınmak ve Bakanlar Kurulunca aceleliği yolunda dava konusu karar alınmak suretiyle taşınmaz mallara el konulmasından kaynaklanmakladır.
Dava dilekçesinde; gerçek kişi olan davacılar, uzun yıllardır Yırca Köyünde ikamet eden, zeytincilikle uğraşan ve zeytinciliğin kendilerinden sonraki kuşaklara aktanmı için çalışan kişiler olarak tanımlanarak, bazı taşınmazların tapu kayıtlarının eklendiği, davacı Derneğin Tüzüğünde ise, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 113. maddesi çerçevesinde topluluk davası açma, İdari Yargılama Usulü Kanunu çerçevesinde çevre sorunları ile ilgili her türlü İdari dava açma konusunda yetkisinin bulunduğu belirtilerek termik enerji santralinin tarımsal ve çevresel değerlere olumsuz etki yapacağının ileri sürüldüğü görülmektedir.
Termik enerji santralı kurulacak olan alanın zeytinlik alan olması, bu alanda enerji santrali kurulmasına olanak sağlayan Yönetmelik hükümlerinin yürütmesinin durdurulması ve bu sahanın amacı dışında kullanılmasına izin verilmemesine karşın, taşınmazlar için kamu yararı kararı alınması ve acelelik yoluyla el konulmasına olanak bulunmamasının yanı sıra zeytinlik alanın oluşturduğu bütünlük ve dava dilekçesinde ileri sürülen hususlar dikkate alındığında, davacıların dava açma ehliyetinin, bulunduğu daha sonra da asliye hukuk mahkemesinde acele el koyma kararları verilmesi üzerine kararların uygulanmasına gidildiği göz önüne alındığında davanın süresi içerisinde açıldığı, aksi yöndeki iddiaların ise yerinde olmadığı görülmüştür.
Termik santral yapımı amacıyla planlamaya konu edilemeyen ve bu amaçla kullanılmasına da izin verilmeyen alanda, kamu yararı kararı alınarak acele kamulaştırma yoluna gidilmesine, yukarıda yer verilen mevzuata göre olanak bulunmadığından, dava konusu Bakanlar Kurulu kararında hukuka uyarlık görülmemiştir.
SONUÇ : Açıklanan nedenlerle, 2577 sayılı idari Yargılama Usulü Kanununun 27. maddesinde öngörülen koşullar oluştuğundan, dava konusu Bakanlar Kurulu Kararı ile acele kamulaştırılmasına ilişkin işlemin yürütmesinin durdurulmasına, 2577 sayılı Kanunun 20/A maddesi uyarınca Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna itiraz edilemeyeceğinin duyurulmasına, 28.10.2014 gününde oybirliğiyle karar verildi.